Stenen (familie)beelden uit Zimbabwe
Kunstenaars uit Zimbabwe werken met serpentijnsteen dat uit de Afrikaanse bodem komt. Een Britse missionaris zag in 1960 de mogelijkheden van dit steen. Sindsdien gebruiken vele kunstenaars het materiaal voor prachtige beelden.
“Het samengeperste serpentijnsteen is zacht en dus goed verwerkbaar tot een beeld”, vertelt Daan van importeur Amandla. Dat wil volgens Daan nog niet zeggen dat het niet veel werk is. Een blok steen wordt gehakt, geraspt, geveild, geschuurd en gepolijst. Daarna komt er een laag was overheen waardoor de tekening van de steen goed naar voren komt. “Hoe een steen een beeld wordt, is afhankelijk van het beginmateriaal en de creativiteit van de kunstenaar”, legt Daan uit.
Rondreizende kunstenaars
Er zijn veel kunstenaars die de beelden maken. Sommigen reizen heel Afrika rond om hun beelden aan de man te brengen. Amandla werkt met groepen kunstenaars die bestaan uit een vaste kern en een deel reizende kunstenaars. Daan ontmoet de kunstenaars op drie werkplekken in Zimbabwe. Hij gaat er 1 à 2 keer per jaar naar toe. De groep van wie hij de beelden afneemt bestaat uit 40 tot 50 kunstenaars. Meestal nemen de mannen het eerste deel van het productieproces voor hun rekening. Hun vrouwen zijn verantwoordelijk voor het schuren en polijsten. “Er zijn ook wel vrouwelijke kunstenaars die alles doen”, benadrukt Daan.
Schijnbedrag
Daan vertelt dat de mensen in Zimbabwe het heel belangrijk vinden dat hun kinderen naar school gaan, maar dat kost veel geld. Volgens de importeur zijn er opkopers die hier misbruik van maken. “Aan het begin van het schooljaar, wanneer de ouders het schoolgeld en het uniform moeten betalen, kopen ze de beelden op voor een schijnbedrag.” Amandla doet dat anders door het hele jaar door bestellingen te plaatsen en dus een langdurige relatie met de kunstenaars aan te gaan. Een van de verzoeken waarmee Daan wordt geconfronteerd, is de wens van de vrouwen om apart te worden uitbetaald en niet via hun echtgenoten die de beelden maken. “De vrouwen willen het geld apart leggen. Ze gaan er verantwoordelijker mee om dan de mannen.”
Cursus beelden maken
In de acht jaar dat de beelden worden verkocht in Nederland, gaat het goed. Maar de laatste jaren heeft ook Amandla last van de crisis, de verkoop van de beelden loopt terug. Om dit tij te keren, organiseerde Daan begin juli een cursus beelden maken voor de vrijwilligers van de Wereldwinkel. “Het liep storm met de aanmeldingen. We gaven daarom deze cursus nog twee keer.” Een Nederlands-Zimbabwaans kunstenaarsechtpaar gaf de cursus. “De deelnemers waren erg enthousiast.” Daan hoopt dat het enthousiasme zorgt voor meer verkoop van de beelden. “En wie weet, misschien kunnen we een volgende keer een kunstenaar uit Zimbabwe uitnodigen.”
Familie beelden
In Afrika zijn de familiebanden sterk en dat maakt de beelden van serpentijn tot een mooi symbool. Serpentijn is de algemene naam voor verschillende steensoorten. Zimbabwe betekent letterlijk ‘huis van steen’, naar de stenige bodem van het land.
De steenhouwers halen de serpentijn uit steengroeven in het noorden. In Chitungwisa hakken ze de grote stukken in werkbare brokken. Daaruit hakken ze een grove vorm en daarna modelleren ze het beeld met mes, vijl en grof schuurpapier. Leerling steenhouwers schuren met polijstpapier tot het oppervlak glad is. Alle beelden komen uiteindelijk rondom een houtvuur te staan om ze te verhitten. Wanneer de beelden goed heet zijn, worden ze ingesmeerd met blanke was. De was trekt in de steen zodat het een mooie kleur krijgt.
Onderhoud serpentijn beelden
Kleine krasjes zijn weg te werken door ze in te wrijven met blanke meubelwas of kokosnootolie. Is er een diepere kras of een stukje uit het oppervlak weg, dan dient dit eerst bijgewerkt te worden met schuurpapier, bij voorkeur waterproof schuurpapier, korrelgrootte 200-400. Na het schuren moet de plek goed egaal heet gemaakt worden bv. met een föhn. Daarna inwrijven met was en na afkoelen nawrijven met een zachte doek. Het behandeld oppervlak zal volkomen egaal opgenomen zijn. Mocht dit niet zo zijn, dan is onvoldoende verwarmd en dient dit herhaald te worden.
